Olağandışı bir tasarımın beklenmedik sonuçları, CANT Z.501 Gabbiano

Z.501 1933’te artık teknolojinin gerisinde kalmış İtalyan keşif deniz uçağı Savoia S.59’in yerine geçecek bir uçağın yapım çağrısı üzerine tasarlanan iki uçaktan birisiydi. Donanma tarafından istenen yüksek menzilli, 350km/h ile uçabilen, bombardıman görevleri için belirli yük kapasitesine sahip olan ve hangarlara sığabilecek bir deniz uçağıydı. Bu tasarım için mareşal pilot Italo Balbo Fransa’da çalışmakta olan İtalyan mühendis Filippo Zapata’yı geri çağırdı ve Z.501 projesinin başına geçirdi. Olağan dışı tasarımlara imza atmasıyla bilinen Zapata Z.501’de de yolundan sapmadı, Z.501 kanatsız bir deniz uçağının üzerine bindirilmiş kuyruksuz bir uçağı andırıyordu.

7 Şubat 1934’te test uçuşunu yapan Z.501 640 kilogram yük taşıyabiliyordu, fakat bir sıkıntı vardı. Beklenen 350km/h yerine yalnızca 275km/h ile uçabiliyordu buna karşın dönemin standartlarıyla inanılmaz derecede uzun bir menzil ve seyir süresine sahipti. Öyle ki bu potansiyelin fark edilmesiyle derhal Dünya rekoru denemelerine girişildi ve önce yakıt ikmali olmadan 4130km kat edilerek dönemin rekoru kırıldı daha sonra Fransızların bu rekoru tekrar kırması üzerine 4930km uçularak yeni bir rekor daha kırıldı. Marifetini kanıtlayan Z.501 yavaş hızına rağmen donanma tarafından kabul gördü ve sipariş edildi. Z.501 performansıyla Avrupa’da adını duyurdu ve başka ülkeler tarafından da sipariş edildi. İtalya’nın Eritre’yi işgalinde, 2. Dünya Savaşında ve İspanyol İç Savaşı’nda çeşitli devletlerce kullanıldı.

Fakat Z.501 Adriyatik’in sakin sularından çıkıp hırçın sularda denenince ortaya kendi adıyla özdeşleşecek denli kötü bir şöhret yayan olaylara sebep oldu. Dalgalı sulara inerken eylemsizlik kuvvetleri ve uçağın sıra dışı yapısı birleşerek pervanenin gövdenin üst kısmına girmesine sebep oluyordu. Hızla dönen pervanenin gövdeye çarpması yüzünden bacak veya kollarını kaybeden pilotlardan dolayı Z.501 “Dilimleyici” olarak bilinmeye başlandı. Ayrıca Z.501 düşük hızından dolayı rakip uçaklara çok kolay yem oluyordu dolayısıyla hava üstünlüğünün sağlanamadığı bölgelerde Z.501 ile uçmak çoğunlukla intihar anlamına geliyordu. Uçağın bu tehlikesi dilimleyicinin yanı sıra ona Mammaiuto ismini de kazandırdı yani İtalyanca ’da “Anne yardım et.”

Z.501’ler 2. Dünya Savaşı boyunca aktif olarak kullanıldılar. Savaş sonunda doğru iyice düşen sayılarıyla tarihin tozlu sayfalarına karıştılar. Kullanan pilotları tarafından çoğu zaman beğenilmeyen ve birçok kazaya sebep olan bu uçak maalesef günümüze dek dayanamadı ve geriye yalnızca modelleri kaldı.